Praca w czasach koronawirusa

Kraj przechodzi na pracę zdalną – wymuszoną przez rozprzestrzenianie się koronawirusa, a służącą przeciwdziałaniu temu zagrożeniu. Oczywiście nie cały kraj, bo to logiczne, że nie wszędzie w ten sposób da się funkcjonować. Powie też ktoś, że nawet, jeśli to możliwe, po prostu można sobie nie poradzić z masą spraw, o które należy wówczas zadbać, chociażby z uwagi na ewentualne koszty z tym związane. Tak naprawdę dodatkowe, trudne jeszcze niedawno do przewidzenia wydatki ponoszą teraz i te firmy, których pracownicy pozostają na dotychczasowym miejscu swoich stanowisk, i te, które wysyłają załogi do wykonywania służbowych obowiązków z dala od zakładu pracy. Przede wszystkim jednak na pracodawców spadł ogrom zadań związanych z ochroną ludzi przed zagrożeniem COVID-19.

W domu prawie jak w pracy

Do podjęcia decyzji o wprowadzeniu w firmie pracy zdalnej bez pytania zatrudnionych o zgodę na to, upoważnia pracodawców art. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. W obecnej wyjątkowej sytuacji można polecić pracownikom wykonywanie, przez oznaczony czas, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania. Ta tzw. specustawa nie wyjaśnia szczegółowo, czy takie polecenie należy wydać całej załodze, jej części, czy tylko jednej osobie, która np. wróciła właśnie z zagranicy i warto jej w związku z tym zalecić kwarantannę. Decyzja należy do kierownictwa przedsiębiorstwa i nikt z zatrudnionych nie może jej podważyć. Za niezastosowanie się do tego polecenia można udzielić upomnienia, nagany czy wręcz nałożyć karę pieniężną, a w najgorszym wypadku nawet zwolnić dyscyplinarnie za taką niesubordynację – zwłaszcza, gdy „zbuntowana” osoba powróciła z zagranicznego urlopu i w związku z tym otrzymała nakaz odbycia kwarantanny.

Rzecz w tym, że Kodeks pracy wymaga nie tylko od przedsiębiorstwa dbałości o bezpieczne i higieniczne warunki pracy, ale przestrzegać ich muszą również podwładni – jest to ich ustawowy obowiązek. Niewątpliwie temu służy prewencyjne polecenie pozostania w domu w obecnych nadzwyczajnych okolicznościach.

To coś więcej niż telepraca

Trzeba też od razu zaznaczyć, że warunki świadczenia pracy w domu powinny zostać uzgodnione pomiędzy pracownikiem i pracodawcą. Co ważne, nie mogą one naruszać powszechnie obowiązujących przepisów, np. norm czasu pracy i BHP. Specustawa nie daje przy tym wskazówek, jak o to wszystko zadbać – należy kierować się wymaganiami prawa pracy, z których wynika też obowiązek doboru odpowiednich narzędzi (również technicznych), pozwalających pracownikom wywiązywać się ze swoich zadań. Nie do nich należy np. zapewnienie sobie komputera czy dostępu do Internetu, jeśli są niezbędne do pracy. To jest rolą pracodawcy. Przy czym warto zauważyć, że ustawodawca nie posługuje się pojęciem telepracy, zdefiniowanej w Kodeksie pracy, ale pracą zdalną, rozumianą szerzej, która wcale nie musi być realizowana w formie elektronicznej. Musi natomiast spełniać wymogi przywoływanego tu niejednokrotnie prawa pracy, a pracownik stosować się do wskazówek szefów co do zachowania norm BHP.

Jaka  płaca za pracę z domu

Praca zdalna nie może oznaczać zmiany w wynagrodzeniu pracownika. Pracodawca musi mu wypłacać pensje zgodnie z dotychczasowymi zasadami.

W każdym razie mamy wszyscy jasność, że zarządzenie w firmie pracy zdalnej dla przeciwdziałania koronawirusowi jest prawem pracodawcy. I w tym przypadku nie musi pracowników pytać o zgodę, co zwykle, w innych okolicznościach wymagałoby porozumienia w tej sprawie. Nie może on natomiast – mimo sytuacji nadzwyczajnej – zakazać komukolwiek wyjazdu na urlop za granicę, nawet w rejony dużego ryzyka zakażenia, a po powrocie stamtąd zmusić do wzięcia urlopu czy skierować na badania. Jeśli dowie się, że pracownik tam wypoczywał (o co zresztą pytać sam nie ma prawa), pozostaje mu jedynie skorzystać z uprawnienia ze specustawy i profilaktycznie zalecić właśnie pracę zdalną. Wielu szefów jednak obecnie przed podpisaniem wniosku urlopowego zadaje pytania o plany wyjazdowe, czemu trudno się dziwić. Liczą też na odpowiedzialne postawy pracowników – że z własnej woli podzielą się takimi informacjami. Chodzi wszak o dobro także ich kolegów.

Rodzice na zasiłkach

Praca zdalna jest też pewnego rodzaju sposobem na ratowanie firm przed tymczasową nieobecnością pracowników z uwagi na sprawowanie przez nich opieki nad dziećmi po decyzji rządu o zawieszeniu (do 25 marca) zajęć w żłobkach, przedszkolach i szkołach. Skala tej absencji niewątpliwie może destabilizować prowadzenie działalności. W każdym razie część rodziców może chętniej przystać na wykonywanie pracy w domu niż np. wziąć urlop czy zwolnienie od lekarza. Należy jednak liczyć się z tym, że pracownicy, których dzieci nie skończyły 8 lat, skorzystają z uprawnienia przyznanego im specustawą – czyli wezmą sobie wolne na opiekę i wystąpią o dodatkowy specjalny zasiłek opiekuńczy, przysługujący im przez okres 14 dni. Oświadczenie w tej sprawie muszą złożyć w zakładzie pracy. Zasiłek ten nie obciąża budżetu pracodawcy, nawet jeżeli on go wypłaci pracownikowi, rozliczy go z ZUS.

Niestety, nie wszystkim firmom zapewne uda się prowadzić działalność bez przerw. Powinny pamiętać, że według obecnych przepisów, wstrzymanie produkcji czy świadczenia usług jest przerwaniem pracy z przyczyn niezależnych od pracownika. Za taki przestój, niezawiniony przez osoby zatrudnione, muszą one otrzymać wynagrodzenie, na poziomie 60%. To może być problem w sytuacji spowolnienia gospodarczego związanego z koronawirusem. Rząd obmyśla już sposoby wsparcia przedsiębiorców, warto je więc pilnie śledzić.

Doradza też, jak zadbać o warunki pracy w zakładach, które nie opustoszeją, gdyż praca zdalna nie wchodzi tam w grę z różnych przyczyn. Zalecenia te sprowadzają się do apelu o zachowanie higieny na każdym kroku – przez np. stosowanie środków dezynfekujących i przestrzeganie określonych postaw, w tym nawet upominanie ludzi, aby nie kasłali i nie kichali w kierunku innych osób.

Sanitarne zalecenia dla firm

Ministerstwo Rozwoju i Główny Inspektor Sanitarny zalecają:

• Zachować bezpieczną odległość od rozmówcy (1-1,5 metra).
• Promować regularne i dokładne mycie rąk wodą z mydłem lub ich dezynfekcję środkiem na bazie alkoholu (min. 60%).
• Upewnić się, że pracownicy oraz klienci mają dostęp do miejsc, w których mogą myć ręce mydłem i wodą.
• Umieścić dozowniki z mydłem lub innym płynem odkażającym w widocznych miejscach i upewnić się, że dozowniki te są regularnie napełniane.
• Wywiesić w widocznym miejscu informacje, jak skutecznie myć ręce.
• Upowszechniać wśród pracowników wiedzę z zakresu BHP.
• Nie dotykać dłońmi okolic twarzy zwłaszcza ust, nosa i oczu.
• Podczas kaszlu i kichania należy zakryć usta i nos zgiętym łokciem lub chusteczką, po czym jak najszybciej ją wyrzuć do zamkniętego kosza i umyć ręce.
• Nie obawiać się zwracać uwagi współpracownikowi i klientom, aby nie kasłali i nie kichali w naszym kierunku.
• Powierzchnie dotykowe takie jak: biurka, stoły, klamki, włączniki światła, poręcze i inne przedmioty (np. telefony, klawiatury, terminale płatnicze), a także wyposażenia magazynów oraz urządzenia do przemieszczania wewnętrznego towarów regularnie wycierać środkiem dezynfekującym lub przecierać wodą z detergentem.
• Wszystkie obszary często używane, takie jak toalety, pomieszczenia wspólne, należy regularnie i starannie sprzątać z użyciem wody z detergentem.